Het reliëf is een hybride kunstvorm: ergens tussen schilderkunst en beeldhouwkunst in, is het gebonden aan het muuroppervlak maar steekt het ook de ruimte in. Het is precies die onbepaaldheid die van dit medium een belangrijk veld voor experiment en innovatie heeft gemaakt. Kunstenaars konden er genregrenzen mee tarten en onafhankelijke posities mee innemen. Met ongeveer 130 tentoongestelde werken - reliëfs, beeldhouwwerken, sculpturen en schilderijen - van meer dan 100 kunstenaars uit Europa en de VS, werpt de tentoonstelling een blik op de verschillende vormen van reliëf van 1800 tot de jaren 1960. In deze periode werd het medium steeds belangrijker: terwijl beeldhouwers als Berthel Thorvaldsen zich richtten op de herontdekte kunstwerken uit de oudheid, braken kunstenaars als Auguste Rodin en Medardo Rosso in de 19e eeuw bewust met de beeldhouwkunst; schilder-beeldhouwers als Edgar Degas, Paul Gauguin, Pablo Picasso, Henri Matisse en Alexander Archipenko stelden de omgang met vorm en kleur in reliëf opnieuw ter discussie. In de 20e eeuw zorgden nieuwe technieken voor verandering. Dadaïsten als Kurt Schwitters en Hans Arp ontwikkelden collages in reliëf van alledaagse materialen. Zij en kunstenaars van de Russische avant-garde, het Bauhaus of de constructivistische betonkunst - waaronder Willi Baumeister, Erich Buchholz, Naum Gabo, Lou Loeber, Iwan Puni, Oskar Schlemmer en Sophie Taeuber-Arp - wilden met hun werk ook een nieuwe wereld en maatschappij vormgeven. Sinds de jaren 1950 hebben kunstenaars als Jan Schoonhoven, Piero Manzoni en Karl Hartung het oppervlak van het werk als structuur verkend, en vrouwelijke kunstenaars als Louise Nevelson en Lee Bontecou hebben hun plaats in de kunstgeschiedenis veroverd met expansieve materiële objecten.

Het reliëf in 12 hoofdstukken

De tentoonstelling is verdeeld in twaalf thematische hoofdstukken. Kunstenaars uit de verschillende tijdperken gaan zo een levendige dialoog aan over geselecteerde aspecten van reliëf, bijvoorbeeld: Narrative, Painterly/Plastic, Multicolour, Multiple Perspective en Breaking the Surface. De laatste tentoonstelling over het genre reliëf vond meer dan 40 jaar geleden plaats. Sindsdien is onze werkelijkheid veranderd en wordt deze nu voornamelijk waargenomen via de oppervlakken van beeldschermen. Tegelijkertijd is er een groeiende behoefte om aan te raken en te begrijpen, waaraan de openheid van het reliëf tegemoet komt. Het medium is momenteel ook actueel vanwege zijn bestaan in het tussengebied: Als hybride biedt het nieuwe mogelijkheden om de wereld te ervaren en te begrijpen.

Herkomst van de werken

Tot de belangrijkste bruikleengevers behoren: Kunstmuseum Basel; Alte Nationalgalerie, Berlijn; Kunstmuseum Den Haag; Museum Folkwang, Essen; Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen; Musée des Beaux-Arts, Lyon; Centre Pompidou, Parijs; Musée d'Art Moderne de Paris; Musée d'Orsay, Parijs; Musée Rodin, Parijs; Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam. Prestel Verlag, München, publiceert een uitgebreide catalogus met 288 pagina's, 300 kleurenillustraties en wetenschappelijke teksten (Duitse en Engelse edities).

In 2024 vieren we de 250ste geboortedag van Caspar David Friedrich (*1774 Greifswald- 1840 Dresden).  De Hamburger Kunsthalle trapt dit jubileumjaar af met de tentoonstelling CASPAR DAVID FRIEDRICH: Kunst voor een nieuwe tijd. Het is de meest uitgebreide tentoonstelling van werken van de belangrijkste kunstenaar van de Duitse romantiek sinds vele jaren. Het thematisch georiënteerde retrospectief van Friedrich omvat meer dan 50 schilderijen, waaronder talrijke iconische sleutelwerken. Verder zijn ongeveer 90 tekeningen en geselecteerde werken van bevriende kunstenaars te zien. Het centrale thema is de nieuwe relatie tussen mens en natuur in Friedrichs landschappen. In de eerste decennia van de 19e eeuw gaf hij daarmee essentiële impulsen om van het landschapsgenre "kunst voor een nieuwe tijd" te maken. De voortdurende fascinatie van zijn werken is te zien in een apart deel van de tentoonstelling gewijd aan Friedrichs receptie in de hedendaagse kunst. Zo'n 20 kunstenaars borduren verder op Friedrichs centrale thema: de relatie van de mens tot zijn omgeving. Ze illustreren ook hoe actueel de artistieke visie van de romanticus is in tijden van klimaatverandering.

Caspar David Friedrich Festival

De tentoonstelling in de Hamburger Kunsthalle markeert het begin van het Caspar David Friedrich Festival. Ook de Alte Nationalgalerie in Berlijn en de Staatliche Kunstsammlungen Dresden organiseren een tentoonstelling rondom dit jubileumjaar. Ieder met een eigen invalshoek. De drie musea hebben samen de belangrijkste collecties van Friedrichs werken ter wereld. Dankzij uitgebreide wederzijdse bruiklenen maken ze unieke presentaties van verschillende aspecten van zijn werk mogelijk.