Made in China – dit label zien we op vrijwel alle spullen die we kopen. Maar de exporthit uit China, die al duizenden jaren onovertroffen is, is geen T-shirt of smartphone, maar porselein. Het witte goud gemaakt van kaolien, veldspaat en kwarts heeft een geschiedenis van maar liefst meer dan 3000 jaar.
Het werd aanvankelijk geproduceerd voor het Chinese keizerlijk hof en de binnenlandse markt. Maar later ook voor de export waardoor Chinees porselein onderdeel is geworden van de Nederlandse cultuur. Pas aan het begin van de 18e eeuw ontdekten vakmensen in Europa hoe ze het zelf konden maken: in 1708 werd in Meissen een porseleinrecept ontwikkeld. Maar het unieke blauw-witte porselein van de Ming-dynastie (1368–1644) en het kleurrijke porselein van de famille rose en famille verte uit de 17e eeuw hebben hun populariteit nooit verloren.
Zelfs vandaag de dag bereikt Chinees porselein recordbedragen. De Shanghai-miljardair Liu Yiqian betaalde in 2014 36 miljoen dollar voor een “Chicken Cup”; een delicate kom met een diameter van slechts 8 centimeter uit de 15e eeuw. In dit artikel op Catawiki wordt uitgelegd waarom het loont deze kunstvorm te verzamelen.
De fascinatie voor porselein
Wat maakt porselein zo bijzonder dat het mensen al duizenden jaren fascineert? Het Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg (MK&G) gaat in op deze vraag in de tentoonstelling Made in China! Porselein met 180 stukken uit de collectie. Je komt van alles te weten over de technische en artistieke ontwikkelingen maar ook over de functie en kwaliteit van het Chinees porselein.
De tentoonstelling toont opmerkelijke vazen, borden, schalen en figuren uit de Ming (1368-1644) en Qing (1644-1911) dynastieën, van keizerlijk porselein tot exportgoederen. Het hoogtepunt van de expositie is de collectie keizerlijk porselein, uniek in Duitsland.
De definitie van porselein
In China is een hoge baktemperatuur en bovendien het heldere geluid bij het aantikken van een object bepalend. Terwijl in Europa de componenten van het baksel (kaolien, veldspaat en kwarts) bepalen of het om porselein gaat. Doorslaggevend is het veldspaat, dat in het vuur smelt en bij afkoeling niet terugkeert naar zijn oorspronkelijke kristalstructuur. Het resultaat is een bijzonder materiaal: smetteloos wit, doorschijnend, delicaat en toch duurzaam.
Grote variatie
Deze tentoonstelling brengt de meest populaire soorten samen, zoals monochroom, het ons zo vertrouwde blauw/wit en verder porselein met glazuurdecoraties. De focus ligt op de porseleinproductie van de keizerlijke ateliers. Onder keizer Kangxi (reg. 1662-1722) produceerden deze een voorheen ongeëvenaarde verscheidenheid in technologie, vorm en kleur. Zijn zoon, keizer Yongzheng (r. 1723-1735) perfectioneerde het beschilderen van de objecten. En zijn opvolger Keizer Qianlong (reg. 1736–1795) staat bekend om zijn excentrieke nieuwe creaties.
Vaas China, Kangxi-tijdperk (1662-1722) Porselein met ijzerglazuur, H 22,7 cm, D 11,2 cm MK&G Hamburg, schenking van de heer Herm. Emden Foto: Jörg Arend
In schril contrast hiermee staan de eenvoudige lijkende, maar technisch uiterst complexe monochrome variaties. De diepblauwe, felgele, fluweelrode en koelwitte voorwerpen dienden om de verschillende hemelgoden aan het Chinese hof te vereren.
Een groot deel van de tentoongestelde voorwerpen is afkomstig uit de collecties van de familie Reemtsma en het echtpaar Ingeborg en Harold Hartog. Twee schenkingen uit 1996 en 2008 vormen een onschatbare aanvulling op de MK&G collectie.
Bord met wijnranken decoratie (Baoxianghua) China, Yongle-tijdperk (1402–24) Porselein beschilderd in kobaltblauw onder het glazuur, H 6,9 cm, D 38,9 cm Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg, Schenking Harold en Ingeborg Hartog Foto: Jörg Arend
Adres en route
Openingstijden
| maandag | gesloten |
| dinsdag | 10:00 – 18:00 |
| woensdag | 10:00 – 18:00 |
| donderdag | 10:00 – 21:00 |
| vrijdag | 10:00 – 18:00 |
| zaterdag | 10:00 – 18:00 |
| zondag | 10:00 – 18:00 |
Entreeprijs
Regulier tarief € 12,- / met korting* en donderdag vanaf 17:00 € 8,- / kinderen tot 18 jaar gratis
Het museum maakt deel uit van de Kunstmeile Hamburg: 5 musea in Hamburg voor € 25,- geldig voor 3 dagen. Een passe partout die 12 maanden geldig is kost €36,-.
Wijzigingen onder voorbehoud: kijk op de website van het Museum für Kunst und Gewerbe voor de meest actuele informatie over openingstijden en/of entreeprijzen.
Aanbevolen literatuur
- Peper, Plancius en Porselein – de reis van het schip Swarte Leeuw naar Atjeh en Bantam, 1601-1603. Een scheepsjournaal met onder andere verslag van de geslaagde kaping door Jacob van Heemskercks schepen van de rijkbeladen Portugese kraak Santa Catharina, waardoor kort nadien Amsterdam voor het eerst massaal kennismaakte met Chinees porselein. Te bestellen via libris.nl, de website van de Nederlandse boekhandel.
- Chinese Ceramics door Lily Fang, 2011 – de geschiedenis van Chinese keramiek, Engels. Te bestellen via libris.nl, de website van de Nederlandse boekhandel.
Sommige standaard werken over dit onderwerp zijn inmiddels zelf een vermogen waard zoals CHINESE CERAMICS, THE NEW STANDARD GUIDE door He Li uit 1996 dat voor meer dan € 800 tweedehands wordt aangeboden.
Vervoer en verblijf
Zin gekregen om naar Hamburg te gaan? Kijk voor hotels bij booking.com. Voor treinreizen naar Hamburg ben je bij NS International aan het juiste adres.
Aanbevolen hotels
Er zijn verschillende hotels op loopafstand van het museum. Zoals het schitterende Reichshof Hotel: in 2015 volledig gemoderniseerd maar nog steeds in de historische art-deco setting. Een voordeliger maar ook prima accommodatie in de buurt is CAB 20.
Eetzaal van Hotel Reichshof in Hamburg Wikiuka, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons