Dekadenz und dunkle Träume – het Belgisch symbolisme

De wellustige blik in de afgrond en de overdreven esthetiek van een decadente samenleving die zich tegelijkertijd in crisis waande. De morbide aantrekkingskracht van zowel Thanatos (de doodsdrift) als Eros (de levensdrift). Dit zijn typische thema’s in de kunst van het Belgisch symbolisme aan het einde van de 19e eeuw.

Deze tentoonstelling is inmiddels afgelopen. Maar op YouTube is een interessante playlist met verschillende video’s over deze tentoonstelling. Zoals deze digitale lezing:

Ook is er een prachtig boek over dit onderwerp:

Het symbolisme in België

• Taal: Nederlands
• Auteur: Michel Fraguet
• Bindwijze: Paperback
• Aantal pagina’s: 336
• Te koop onder andere bij Bol.com

Bovendien zijn er nog meer videos over deze tentoonstelling te zien. Bekijk de hele playlist op YouTube . En lees vooral ook verder:

Als reactie op het schijnbaar oppervlakkige naturalisme en impressionisme ontstond rond 1880 het symbolisme. Dit was een culturele stroming die zich kenmerkt door sensualiteit en magie, diepere betekenissen en verbeelding. Het symbolisme weerspiegelt de Zeitgeist waarin onder andere Freuds boek over het interpreteren van dromen uit 1889 een belangrijke plaats inneemt.

De ontwikkeling van het Belgisch symbolisme

Al in het midden van de 19de eeuw zien we kunstenaars in België met een nadrukkelijke voorliefde voor morbide en decadente motieven zoals dood en verval. Enkele decennia later vormde zich in Brussel een symbolistisch centrum van internationale betekenis. Hierin speelde vooral de kunstenaarsgroep Les XX (Les Vingt ) een belangrijke rol. En weer wat later, rond 1900, zien we de mystieke onderwerpen verbeeld in een extravagante stijl. Zoals door het gebruik van edele metalen in werk van beeldhouwer Charles van der Stappen.

Het centrale thema is de femme fatale. Zij is het ultieme symbool van overvloed en wellust zoals heel duidelijk te zien is in het werk van Fernand Khnopff. De kunstenaars Felicien Rops en Jean Delville voegen hier nog esoterische en demonische elementen aan toe. Naast portretten ontstonden ook landschappen in deze stijl: de paysage symboliste. Het werk van William Degouve de Nuncques is daarvan een goed voorbeeld. En ook angstaanjagende interieurs zoals van Leon Spilliaert, Xavier Mellery en Georges Lebrun zijn typische voorbeelden van het Belgisch symbolisme.

Brussel als hotspot van het symbolisme

Het impressionisme liep vrijwel synchroon aan het symbolisme maar heeft in de kunstgeschiedenis veel meer aandacht gekregen. Vooral de geografische verschillen van het symbolisme zijn tot nu toe onderbelicht. Het symbolisme wordt vooral gezien als Franse kunststroming maar de rol van België was aanzienlijk.

De in Parijs succesvolle en invloedrijke schrijvers zoals Maurice Maeterlinck en Georges Rodenbach kwamen uit Brussel. Ook waren in de Belgische hoofdstad de meest uiteenlopende tentoonstellingen van moderne kunst te zien. Brussel was de culturele schakel tussen Engeland en het Europese vasteland en ook de band tussen Brussel en Parijs was enorm sterk. En de kunstenaarsgroep Les XX creëerde een internationaal platform waar kunstenaars zoals Ensor, Khnopff, Rysselberghe, Cezanne, Crane, Gauguin, Seurat, van Gogh, Klimt en McNeill Whistler elkaar ontmoetten.

België en met name Brussel heeft dus wel degelijk een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling en verspreiding van het symbolisme. Daarom kunnen we terecht spreken van een Belgische variant van deze kunststroming: het Belgisch symbolisme.

Todessehnsucht und Dekadenz

Deze tentoonstelling wil het Belgisch symbolisme bij een breed publiek onder de aandacht brengen. Maar ook een brug slaan naar de Europese symboliek in het werk van Gustave Moreau en Arnold Böcklin, Max Klinger, Gustav Klimt en Edvard Munch.

De tentoonstelling in de Alte Nationalgalerie is tot stand gekomen met steun van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België en mogelijk gemaakt door de Vrienden van de Nationalgalerie.